تاریخچه عطر در چین باستان: پیوند رایحه، مراسم مذهبی و طب سنتی

برخلاف تمدن‌های مدیترانه‌ای که عطر را با روغن‌های غلیظ می‌شناختند، در چین باستان استفاده از مواد خوشبو و معطر بیشتر بر پایه بخور دادن، خوشبو کردن محیط و کاربردهای دارویی متمرکز بود. تاریخچه عطر در چین باستان، یک پیوند عمیق بین رایحه، آیین‌ها، سلامتی و جایگاه اجتماعی را نشان می‌دهد.

۱. دوران‌های اولیه و نقش مذهبی

الف) بخور و آیین‌ها (دوران شانگ و ژو)

• بخور به عنوان واسطه: از هزاران سال پیش، چینی‌ها از بخور دادن مواد معطر برای ارتباط با خدایان، ارواح و اجداد استفاده می‌کردند. دود بخور به عنوان یک پل بین دنیای فیزیکی و معنوی تلقی می‌شد.

• مواد رایج: استفاده از چوب‌های معطر، ریشه‌های گیاهان، و رزین‌هایی مانند کندر و مر در مراسم‌های آیینی رواج داشت.

ب) خوشبو کردن محیط و لباس

• دفع ناپاکی: چینی‌های باستان به شدت معتقد بودند که بوی خوش می‌تواند بیماری‌ها و ارواح خبیث را دفع کند.

• کیسه‌های معطر (Sachets): استفاده از کیسه‌های کوچک ابریشمی پر شده با گیاهان و گل‌های خشک (مانند ارکیده، نعناع هندی و میخک) که به لباس‌ها یا کمربندها آویزان می‌شد، بسیار رایج بود. این امر نه تنها برای خوشبوسازی، بلکه برای سلامتی نیز انجام می‌گرفت.

۲. دوران سلسله‌های هان تا تانگ: اوج استفاده و کاربرد درمانی

در دوران سلسله‌های بزرگ مانند هان (۲۰۶ ق.م تا ۲۲۰ م) و تانگ (۶۱۸ تا ۹۰۷ م)، استفاده از عطر به اوج خود رسید و در دربار و طبقه اشراف به امری روزمره تبدیل شد.

الف) عطر درمانی و طب سنتی (TCM)

• بخورهای دارویی: استفاده از ترکیبات گیاهی و معطر در قالب بخور برای درمان بیماری‌ها یا بهبود حال روحی، بخشی جدایی‌ناپذیر از طب سنتی چینی بود.

• عطر و تعادل انرژی: چینی‌ها معتقد بودند که رایحه‌ها می‌توانند جریان انرژی “چی” (Qi) را در بدن بهبود بخشند و تعادل را برقرار سازند.

ب) تجمل و دربار

• عود و بخورهای گرانبها: در دربار امپراتوران، بخورهای گران‌قیمت مانند عود (Agarwood یا Aloeswood) به وفور استفاده می‌شد. دود این بخورها به عنوان نمادی از ثروت، قدرت و یک محیط پاکیزه و مقدس تلقی می‌شد.

• نحوه استفاده: مواد معطر اغلب به صورت پودر، روغن‌های رقیق شده (نه به غلظت مصر) یا بخور استفاده می‌شدند.

۳. نقش ابریشم و مواد وارداتی (دوران تانگ)

با شکوفایی جاده ابریشم در دوران تانگ، چین به مرکز تجارت ادویه‌جات و مواد معطر تبدیل شد.

• واردات ادویه‌ها: ادویه‌جاتی مانند دارچین، میخک، جوز هندی و فلفل که هم در آشپزی و هم در عطرسازی استفاده می‌شدند، از آسیای جنوبی و خاورمیانه به چین سرازیر شدند.

• عطرهای “غربی”: عطرهایی که از طریق جاده ابریشم از خاورمیانه و مناطق اسلامی وارد می‌شدند، با عطرهای محلی چین ترکیب شده و رایحه‌های جدیدی را خلق می‌کردند.

۴. نت‌های کلیدی و محلی

برخی از مهم‌ترین نت‌های بویایی که در عطرسازی سنتی چین باستان مورد استفاده قرار می‌گرفتند عبارتند از:

• مشک (Musk): اگرچه از آهوی ختن که در مناطق کوهستانی چین زندگی می‌کرد، به دست می‌آمد، اما مصرف آن بسیار کنترل شده بود و به دلیل قیمت بسیار بالا، منحصراً برای امپراتور و دربار بود.

• نعناع هندی (Patchouli): برای خوشبو کردن لباس‌ها و ابریشم در هنگام حمل و نقل (برای جلوگیری از حمله بیدها) و همچنین به عنوان یک نت معطر استفاده می‌شد.

• رزین و کندر: برای بخورهای آیینی و مذهبی.

میراث عطر چین باستان

در چین باستان، عطر به معنای الکل و اسانس‌های غربی نبود، بلکه:

1. بخور (Incense): مهم‌ترین شکل استفاده بود که هدف اصلی آن روحانی و مذهبی بود.

2. درمانی: پیوند ناگسستنی بین بوی خوش و سلامت جسمی/روحی وجود داشت.

3. تزئینی/پنهانی: عطرها به صورت کیسه‌های پارچه‌ای در محیط یا بر روی لباس استفاده می‌شدند تا نشانگر پاکیزگی و جایگاه فرد باشند.

 

داستان معروف‌ترین عطرهای جهان

داستان برند عطر شانل (Chanel)

جدیدترین عطرهای عرضه شده در بازار (اواخر ۲۰۲۴ و اوایل ۲۰۲۵)

موزه‌های عطر در جهان

تاریخچه عطر: از مصر باستان تا دنیای مدرن